مشاوره و راهنمایی هدف و ماهيت رشته مشاوره و راهنمايي يكي از رشته‌هاي گروه علوم انساني است كه جنبه‌ كاربردي دارد و دروس آن بيشتر در زمينه رشد ، ابعاد مختلف شخصيت آدمي و پيشگيري از مشكلات و اختلالات بخصوص مشكلات دانش‌آموزان و نوجوانان مي‌باشد. امروزه بشر با مشكلات فراواني دست به گريبان است. مشكلاتي كه مي‌تواند زندگي انسان را از روند طبيعي و عادي خويش خارج سازد و به همين دليل بايد بر اين مشكلات غلبه كرد. اما گاهي انسان نمي‌تواند به تنهايي بر بعضي از مشكلات خويش غلبه كند و براي حل آنها نياز به كمك ديگران دارد و اينجا است كه ضرورت حضور يك كارشناس مشاور احساس مي‌شود. فردي كه مهارت و تخصص لازم را براي راهنمايي ديگران كسب كرده است. مشاوره در اصل يعني پيشگيري و پيشگيري يعني اين که به افراد آموزش داده شود که چه کنند تا دچار بحران هاي روحي نگردند و راه پيشرفت و تکامل را راحت تر و سريع تر طي نمايند. البته بخش ديگري از مشاوره نيز شامل حال افرادي مي شود که دچار بحران شده اند و اکنون نمي دانند که چگونه بايد از بحران مورد نظر عبور کرده و يا با آن کنار بيايند که در اينجا مشاور به فرد مراجعه کننده کمک مي کند تا خودش را، نيازهايش را، هدفش را و راه رسيدن به هدفش را بشناسد تا بتواند بر بحران موجود غلبه کند. كارشناس مشاوره عمدتاً به ياري خود فرد، مشكل او را حل مي‌كند. به عبارت ديگر به مراجعه كننده كمك مي‌كند تا تفكر، احساسات، انديشه و يا تصميم‌گيري خود را تغيير داده تا در نهايت بتواند نوع رابطه خود را با دنياي اطرافش تغيير دهد، اما يك مددكار با تاثير بر روي دنياي بيرون فرد، مشكل مراجعه كننده را حل مي‌كند. براي مثال به ياري خانواده، محيط كار و يا نهادهاي مختلف موجود در كشور، مشكلات خانوادگي، اقتصادي و يا كاري مراجعه كننده را حل مي‌كند. گفتني است كه تا چند سال پيش رشته مشاوره و راهنمايي داراي دو گرايش مشاوره و امور تربيتي بود اما در حال حاضر دانشگاهها و مراكز آموزش عالي در گرايش امور تربيتي ، دانشجو نمي‌پذيرند. در بحث تغيير نظام آموزشي، طرح حضور مشاور در مقطع راهنمايي و دبستان نيز مطرح مي‌باشد و اين به معناي ايجاد بازار كار بيشتر براي فارغ‌التحصيلان رشته مشاوره است. توانايي‌هاي مورد نياز و قابل توصيه دانشجوي اين رشته نيازمند كسب توانمندي هاي آشنايي با روان‌شناسي تعليم و تربيت، آگاه بودن از مسائل اقتصادي ، سياسي ، اجتماعي و مذهبي است تا بتواند مراجعه كنندگان خود را كه از اقشار مختلف جامعه و داراي مشكلات متنوعي هستند بخوبي راهنمايي كند و بايد در درس هاي رياضي خصوصا آمار و زبان انگليسي قوي باشد. خوب گوش دادن و خوب سخن گفتن دو ويژگي مهم و ضروري براي دانشجوي رشته مشاوره است چون يك مشاور بايد بتواند با صبر و بردباري و آرامش دروني خود فضاي مناسبي براي مراجعه كننده ايجاد كند و به او اجازه دهد كه خود را تخليه كرده و دغدغه‌هاي ذهني خويش را بيان كند و سپس با كلامي گويا و فصيح او را راهنمايي نمايد. دانشجوي مشاوره از يك سو بايد شخصيتي متعادل داشته باشد تا بتواند بر ديگران تاثير گذاشته و به درستي آنها را راهنمايي كند و از سوي ديگر اهل تحقيق و پژوهش باشد تا علل مشكلات و بحران‌هاي موجود در جامعه را ريشه‌يابي كند. مشاوره در اصل يعني پيشگيري و پيشگيري يعني اينكه به افراد آموزش داده شود كه چه كنند تا دچار بحران‌هاي روحي نگردند و راه پيشرفت و تكامل را راحت تر و سريع تر طي نمايند. نكات تكميلي روان شناسي يك علم تحقيقاتي است اما مشاوره بيشتر جنبه كاربردي دارد كه از تحقيقات و داده‌هاي روان شناسي براي حل مشكلات مردم ياري مي‌گيرد. همچنين موضوع روانشناسي (روانشناسي باليني) افرادي است كه دچار اختلالات روحي و رواني شده‌اند، يعني در اين علم بيماران روحي و رواني مورد مطالعه قرار مي‌گيرند اما در مشاوره سخن از مردم عادي است كه با بحران‌هاي روحي روبرو هستند. وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر امكان ادامه تحصيل در مقطع كارشناسي ارشد در داخل كشور وجود دارد. رشته‌هاي مشابه و نزديك به اين رشته دو رشته علوم تربيتي و روان‌شناسي از رشته‌هاي نزديك به اين رشته هستند. درس هاي اصلي و پايه و تخصصی رشته مشاوره و راهنمايي درس هاي اصلي و پايه رشته مشاوره و راهنمايي رياضيات پايهمباني جامعه شناسي انسان از ديدگاه اسلامروان شناسي عمومي اصول فلسفه آموزش و پرورشآمار توصيفي آموزش و پرورش ابتدايي، راهنمايي و متوسطهجامعه شناسي آموزش و پرورش روان شناسي از ديدگاه دانشمندان اسلاميمباني راهنمايي و مشاوره فيزيولوژي انسان (اعصاب و غدد)آمار استنباطي روش ها و فنون راهنمايي و مشاورهسنجش و اندازه گيري در علوم تربيتي روش ها و فنون تدريسنماد خانواده در اسلام و ايران روان شناسي رشد (1) (کودکي و نوجواني)روش تحقيق در علوم تربيتي و مشاوره مقدمات مديريت آموزشيروان شناسي يادگيري روان شناسي رشد(2) (جواني، بزرگسالي، پيري)توليد و کاربرد مواد آموزشي مباني کامپيوترروان شناسي شخصيت روان شناسي تربيتيآسيب شناسي رواني 1 و 2 مسائل جوانان و نوجوانانروان شناسي اجتماعي روان شناسي و آموزش افراد استثناييبازي درماني اختلالات يادگيريآسيب شناسي اجتماعي بهداشت رواني     درس هاي تخصصي رشته مشاوره راهنمايي راهنمايي و مشاوره تحصيليراهنمايي و مشاوره شغلي کاربرد آزمونهاي رواني 1 (هوش، استعداد، رغبت)کاربرد آزمونهاي تشخيصي و شخصيت در مشاوره نظريه مشاوره و روان درمانيراهنمايي و مشاوره گروهي مشاوره خانوادهمددکاري اجتماعي در مشاوره روش هاي تغيير و اصلاح رفتارمتون تخصصي زبان پروژه تحقيقاتيتمرين عمل مشاوره (فعاليتهاي راهنمايي) تمرين عملي مشاوره (فعاليتهاي مشاوره اي)     فهرست برخي دانشگاه ها و مؤسّسات آموزش عالي داراي رشته‌ی مشاوره و راهنمايي نام دانشگاهکارشناسيکارشناسي ارشد دانشگاه علامه طباطبايي** دانشگاه تهران* دانشگاه شهيد بهشتي* دانشگاه اصفهان* دانشگاه تربيت معلم تهران** دانشگاه شهيد چمران اهواز**