دانشگاه بوعلی سینا (همدان) نخستين گام ها در ايجاد و تأسيس دانشگاه بوعلي سينا در پي قراردادي بين دولت ايران و فرانسه در اسفندماه سال ١٣٥١ برداشته شد. به دنبال اين قرارداد و بررسي‌هايي كه در شهر همدان صورت گرفت، در سال ١٣٥٣ اين دانشگاه رسماً تأسيس شد و در سال تحصيلي 56- 1355 در رشته‌هاي معدودي در مقاطع تحصيلي كارشناسي ارشد،كارشناسي و كارداني دانشجو پذيرفته و شروع به فعاليت نمود. قابل توجه است كه يكي ازرشته‌هاي فوق ليسانس اين دانشگاه اندازه‌گيري و ارزيابي آموزشي بوده است. دانشگاه بوعلي سينا جزو دانشگاه‌هاي طرح جامع كشور بوده و از ابتدا قرار بر اين بوده است كه جزو دانشگاه‌هاي بزرگ كشور در منطقه غرب باشد.       پس از انقلاب فرهنگي در دانشگاه‌ها، دانشگاه بوعلي سينا مجددًا فعاليت خود راهمراه با تغييرات اساسي در خط مشي آموزشي و رشته‌هاي تحصيلي از سر گرفت و لذا مي‌توان گفت نقطه‌ی شروع آن‌چه در حال حاضر وجود دارد به بعد از انقلاب برمي‌گردد. دانشگاه بوعلي سينا در حاضر داراي شش دانشكده علوم پايه، ادبيات و علوم انساني، فني و مهندسي، كشاورزي، معماری و تربيت بدنی نهاوند و يك آموزشكده‌ی دامپزشكي مي‌باشد.       اين دانشگاه در زميني به مساحت تقريبي ٢٣٠ هكتار بنا شده است و داراي فضاي آموزشي و پژوهشي به وسعت ١٣٤٥٠٠ متر مربع، فضاي فرهنگي و ورزشي حدود ٣٦٠٠٠ متر مربع و فضاي خوابگاه‌هاي به مساحت ٢٠٠٢٣ متر مربع مي‌باشد.       دانشگاه بوعلي در ابتدا با ١٠ رشته آغاز نمود و در حال حاضر در ٥٥ رشته ودوره‌هاي كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري دانشجو مي‌پذيرد. تا سال ١٣٨٠ بيش از ٤٢٤٨٠ نفر فارغ‌التحصيل در سطوح مختلف تحصيلي از اين دانشگاه خارج شده‌اند. د انشگاه بوعلي داراي ٢٣٠ نفر عضو هيأت علمي تمام وقت است كه از اين تعداد ١٨٠ نفر رسمي و ٥٠ نفر پيماني هستند. ضمن اينكه تعدادي از اعضاي هيأت علمي دانشگاه به صورت حق‌التدريس با گروه‌هاي آموزشي همكاري مي‌نمايند.       دانشگاه بوعلي سينا در چهار مقطع تحصيلي كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشدو دكتري و در ٥٥ رشته (طبق جدول زير) و در دوره‌هاي روزانه و شبانه دانشجو مي‌پذيرد.       در سال 1353 هم‌زمان با تأسيس دانشگاه، كتابخانه‌ی آن نيز پايه‌گذاري شد و از آن زمان تاكنون همپاي گسترش دانشگاه و تأسيس رشته‌هاي جديد رشد و توسعه يافته است. اين كتابخانه هم اكنون شامل يك كتابخانه‌ی مركزي، چهار كتابخانه دانشكده‌اي (ادبيات ،كشاورزي، مهندسي و علوم)، يك كتابخانه تخصصي (شيمي) و يك مركز نسخ خطي وچاپ سنگي مي‌باشد. مجموعه‌ی فراهم شده در اين كتابخانه، داراي غناي قابل ملاحظه‌ای بوده و در منطقه غرب از جهاتي بي‌نظير مي‌باشد. كتابخانه مركزي گنجينه‌اي از نسخ خطي نفيس و آثار چاپ سنگي و سربي قديمي را در اختيار دارد كه شامل ٣٧٤ جلد كتاب خطي و ٤٨٩ جلد كتاب چاپ سنگي و ٧٤ جلد سربي كهن مي‌باشد. هم‌چنين سيستم اطلاع‌رساني دانشگاه علاوه بر خدمات سيستم جامع انفورماتيك دانشگاه خدمات اينترنتي نيز ارائه می‌دهد.       از منظر پژوهشي در دانشگاه بوعلي سينا تاكنون ١٤١ طرح تحقيقاتي به انجام رسيده است. حدود ٣٠ عنوان كتاب نيز از سوي دانشگاه به چاپ رسيده است. تعدا د ١٦٥ مقاله نيز توسط اعضاي هيأت علمي دانشگاه به رشته تحرير در آمده است. هم‌چنین چهار طرح ملي نيز در دانشگاه بوعلي در دست اجرا مي‌باشد. دانشگاه بوعلي فعاليت‌های مشتركي را با اداره‌ی حفاظت محيط زيست، اداره‌ی كل هواشناسي، اداره‌ی كل صنايع، سازمان آموزش و پرورش، كارخانه‌ی شيشه، اداره‌ی كل فرهنگ استان، شهرداري، شبكه‌ی پزشكي استان به انجام رسانيده است.   فعاليت‌های فرهنگي       به منظور هدايت، حمايت و سامان‌دهي هر چه بهتر فعاليت‌های فرهنگي اداره‌ی امور فرهنگي دانشگاه در اوائل سال ٧٧ تأسيس گرديد. فعاليت‌های فرهنگي دانشگاه در اداره‌ی امور فرهنگي در قالب مجموعه هايي نظير: كانون‌های فرهنگي انجمن‌های علمي دانشجويي، واحد مشاوره خواهران و برادران قرار دارند. كانون‌های فرهنگي فعال درسال ٧٧ و ٧٨ شامل كانون فيلم، كانون شعر و قصه، كانون اردويي، كانون خوشنويسي، كانون موسيقي، كانون عكاسي و كانون تئاتر مي‌باشند. هم‌چنين انجمن‌های علمي دانشجويي در حال حاضر در اكثر گروه‌هاي آموزشي فعاليت مي‌كنند.   فعاليت‌های دانشجويي       در دانشگاه بوعلي سينا تشكل‌هاي دانشجويي از جايگاه خاصي برخوردار هستند و دانشجويان علاوه بر فعاليت‌های سياسي و اجتماعي، در سرنوشت امور صنفي خود در قالب شوراهاي صنفي و در عرصه‌های علمي، هنري و ادبي نيز فعال بوده و به طور خودجوش، در ارتقای سطح تحصيلي خويش مي‌كوشند. علاوه بر اين مي‌توان به فعاليت‌هايي در تهيه و انتشار ٧ عنوان نشريه‌ی علمي و فرهنگي اشاره كرد.   خدمات رفاهي دانشجويان       براي تأمين رفاه دانشجويان امكانات متعددي در نظر گرفته شده است. مجموعه خوابگاه‌هاي مجردي با ظرفيت حدود ٢٢٠٠ نفر از امكانات مناسبي برخوردار بوده و ارائه‌ی دو وعده غذا، توزيع ارزاق در خوابگاه‌ها و بوفه‌های دانشگاه، خدمات بهداشتي و درماني، بيمه‌ی حوادث، پرداخت كمك هزينه‌ی تحصيلي و مسكن، تسهيلاتي نظير وام‌های ازدواج و ضروري و وديعه‌ی مسكن از جمله خدماتي است كه دانشگاه براي دانشجويان روزانه و در برخي موارد براي دانشجويان شبانه در نظر گرفته است.   امكانات آموزشي       مركز خدمات كامپيوتري دانشگاه علاوه بر ارائه‌ی خدمات به سيستم انفورماتيك دانشگاه و نگهداري و سرويس‌دهنده‌های آن. خدمات اينترنت از قبيل پست الكترونيكي را ارائه مي‌دهد. هم‌چنين اين مركز امكان ارتباط با سيستم‌های مكانيزه‌ی امور آموزشي، مالي و اداري، پژوهشي و غيره از طريق شبكه‌ی كامپيوتر داخلي دانشگاه را براي كليه‌ی كاربران در داخل و خارج دانشگاه فراهم می‌آورد.   طرح جامع دانشگاه       طرح جامع دانشگاه در زمینی به وسعت 210 هکتار در سال 1362 به تصویب سازمان برنامه و بودجه رسید و هم اگنون عملیات احداث آن تحت نظارت دفتر طرح‌های عمرانی دانشگاه همچنان ادامه دارد. آنچه که فعلاً از این طرح به انجام رسیده و همچنین در دست اجراست به شرح زیر می‌باشد:       1- دانشکده علوم پایه در ساختمانی با زیربنای 22000 متر مربع احداث شده و هم اکنون از آن بهره‌برداری می‌شود.       2- فاز اول دانشکده‌ی فنی و مهندسی با زیربنای 12000 متر مربع از سال 1369 احداث آن شروع شده و همچنان ادامه دارد. پیشرفت فیزیکی این پروژه که شامل گروه‌های عمران، مکانیک، برق و مواد در حال حاضر 30 درصد و فاز دوم با وسعتی حدود 8000 متر مربع در آینده اجرا خواهد شد.       3- ساختمان آموزش نظری از پروژه فنی و مهندسی با زیربنای 2668 متر مربع احداث شده و در ترم پائیزه سال جاری مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.       4- ساختمان سازمان مرکزی با زیر بنای 7300 متر مربع احداث شده و با پیشرفته فیزیکی 97 درصد هم اکنون مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.       5- فاز اول ساختمان دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی با زیر بنای 15000 متر مربع در دست احداث می‌باشد که شامل گروه‌های ادبیات و زبان، علوم انسانی، علوم اقتصادی و علوم اقتصادی و علوم اداری می‌باشد و پیشرفت فیزیکی این پروژه 50 درصد است با این توضیح که فعلاً از این پروژه فقط دو بلوک در دست ساخت می‌باشد و فاز دوم در سه بلوک در صورت تصویب اعتبار مورد نیاز در آینده اجرا خواهد شد.       6- مسجد دانشگاه در زمینی به مساحت 5000 متر مربع در دست احداث می‌باشد که پیشرفت فیزیکی آن 10 درصد می‌باشد.       7- طرح مهمان‌سرای اساتید و اردوگاه فرهنگی ورزشی با پیشرفت فیزیکی 40 درصد در دست احداث می‌باشد.       8- طرح استخر سرپوشیده و سالن ورزشی سرپوشیده       9- سردر ورودی دانشگاه       10- خوابگاه دانشجویی با زیربنای 3000 متر مربع که در مهر ماه سال جاری به بهره‌برداری می‌رسد.       11- دانشکده‌ی تربیت دبیر ملایر در زمینی با مساحت 32 هکتار و زیر بنای 11000 متر مربع در دست احداث می‌باشد که کار احداث این پروژه از سال 1371 شروع شده و پیشرفت فیزیکی پروژه 70 درصد می‌باشد.   تحقیقات و انتشارات       در دانشگاه بوعلی سینا در زمینه تحقیقات از سال 1368 تا کنون 109 طرح تحقیقاتی به اتمام رسیده و تعداد 41 طرح دیگر نیز در دست اجرا می‌باشد. تا کنون 27 عنوان کتاب از سوی دانشگاه به چاپ رسیده است و تعداد 145 مقاله نیز توسط اعضایء هیئت علمی دانشگاه به رشته تحریر در آمده و در مجلات داخلی و خارجی در سال گذشته و نیم‌سال اول سال جاری به چاپ رسیده است. .همچنین 4 طرح ملی در دانشگاه بوعلی سینا در دست اجراست.   مجموعه ورزشی       مجموعه امکانات تجهیزات و وسایل ورزشی دانشگاه بوعلی سینا در حال حاضر در دانشکده‌ی معماری مستقر می‌باشد. از جمله طرح‌های در دست اجرای اداره تربیت بدنی دانشگاه، طرح استخر سرپوشیده با 10 درصد پیشرفت و طرح ساخت سالن ورزشی چند منظوره با 30 درصد پشرفت می‌باشد. امکانات موجود در مجموعه ورزشی این دانشگاه مشتمل بر:       1- مجموعه ورزشی دانشکده مهندسی       2- سالن اصلی تربیت بدنی (بسکتبال، والیبال، بدمینتون)       3- سالن حجاب (بسکتبال، والیبال، هندبال، فوتبال)       4- سالن ژیمناستیک       5- سالن تنیس روی میز       6- سالن بدنسازی       7- سالن کشتی       8- سالن تیراندازی       9- استادیوم ورزشی دانشگاه بوعلی سینا شامل زمین چمن فوتبال و پیست دو و میدانی   موزه تاریخ طبیعی دانشگاه       این موزه از قدمت بیست و هفت ساله برخوردار است و به عنوان یک مجموعه دیدنی مورد توجه محققان و جهانگردان و ایرانگردان قرار گرفته است و هر روز شاهد بازدید شمار زیادی از هم‌وطنان و دانش‌پژوهان است. این موزه یکی از کم‌نظیرترین موزه‌های تاریخ طبیعی در خاورمیانه و ایران است. فضای موزه در شکل ابتدایی از 60 متر در سال 1350 تجاوز نمی‌کرد و با چندین بار تغییر محل، در حال حاضر در بخشی از ساختمان دانشکده کشاورزی با زیربنای 2000 متر مربع استقرار دارد. مجموعه‌های دیدنی این موزه در سه سالن مجزا گردآوری شده است. در سالن اول نمونه‌هایی از پستانداران و پرندگان و سالن دوم آبزیان و در سالن سوم کانی‌ها و فسیل‌ها به نمایش گذاشته شده است. برای تهیه هر یک از این نمونه‌های تلاش و زحمات و هزینه‌های فراوانی صرف گردیده و برای نگهداری آن‌ها از آخرین تکنیک‌های موزه‌ای در دنیا استفاده شده است. برخی از نمونه‌های این مجموعه‌های سه‌گانه در نوع خود منحصر‌به فرد است. این موزه سالانه 150 هزار نفر بازدیدکننده دارد. همچنین جناب آقای هاشمی رفسنجانی ریاست محترم وقت در سفر خود به استان همدان این موزه را جالب‌ترین قسمت دیدار خود ذکر کردند و زیبایی‌های این مجموعه مورد تحسین و اعجاب ایشان قرار گرفت.       گفتنی است، دانشگاه بوعلی سینا در نظر دارد، در یک اقدام درازمدت این موزه را گسترش دهد و در کنار آن موزه مردم‌شناسی را نیز دایر نماید و از نظر فضا و امکانات این مجموعه مستقل شود تا بتواند در راستای جذی جهانگرد و فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی مورد توجه بیشتر علاقه‌مندان واقع شود. از فعالیت‌های جدید موزه جهت بازدیدکنندگان، ساخت و ایجاد برکه‌ای می‌باشد که جهت زندگی آبزیان اختصاص داده شده است که از این نظر نیز اقدامی منحصر به‌فرد در سطح کشور محسوب می‌شود.   جدول 1 اطلاعات کلی دانشگاه بوعلی سینا سال تأسیس5113 سال تبدیل به دانشگاه5313 تعداد دانشکده‌های موجود6  دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشکده مهندسی دانشکده کشاورزی دانشکده علوم پایه دانشکده تربیت بدنی دانشکده معماری تعداد مراکز تحقیقاتیشمی گیاهی آموزشکده وابستهدامپزشکی مرکز کارآفرینیدارد تعداد گروه‌های فعال در طرح ارزیابی درونی13 انجمن دانش‌آموختگانندارد     جدول 2 تعداد مقالات علمی دانشگاه بوعلی سینا در سال 1382 مقالات علمی1382 مجلات معتبر داخلی34 مجلات معتبر خارجی88 طرح‌های تحقیقاتی71 جمع193   جدول 3 تعداد کارکنان دانشگاه بوعلی سینا در سال 1382  کارکنان رسمیکارکنان پیمانیجمع زیر دیپلم37037 دیپلم26228 فوق دیپلم314 لیسانس311233 فوق لیسانس404 جمع10115116     1) اين دانشگاه خوابگاه هاي محدود خود را با رعايت اولويت رتبه هاي كنكور و نياز سنجي از خانواده هاي دانشجويان ورودي دوره روزانه، با ملاحظه خانواده هاي نيازمند توزيع مي نمايد. 2) همچنين اين دانشگاه فاقد هرگونه امكانات خوابگاهي براي دانشجويان دوره نوبت دوم (شبانه) مي باشد