باستان شناسی هدف سه دوره پيش از تاريخ، تاريخي و اسلامي     مي پردازد. دانشجويان در طي چهار سال با آثار باستاني دوران پيش از تاريخ ايران، بين النهرين و مصر و تمدن و فرهنگ اسلامي آشنا مي شوند. کشف يک اثر جديد، هدف غايي هر باستان شناس است. هدفي که با کار و تلاش در گرماي کوير و در سرماي کوهستان و با تحمل سختي ها و مشکلات بسيار مي توان به آن دست يافت. توانايي هاي مورد نياز و قابل توصيه توانايي علمي: داشتن اطلاعاتي مناسب در زمينه تاريخ و جغرافياي ايران و كشورهاي همسايه و همچنين تسلط به زبان انگليسي براي دانشجويان اين رشته ضروري به نظر مي رسد. توانايي جسمي: باستان شناسي با كار و تلاش در گرماي كوير و در سرماي كوهستان و با تحمل سختي ها و مشكلات بسيار همراه است. معروف است كه مي گويند باستان شناسي 50 درصد روي زمين و 50 درصد زيرزمين است. به همين دليل باستان شناسي نمي تواند براي افراد علاقمند به پشت ميز نشيني رشته مناسبي باشد. علاقمنديها: باستان شناس بايد علاقمند به كار در طبيعت باشد. يعني اگر جواني عاشق كاوش و جستجو و كشف مجهولات و نقاط تاريك تاريخ گذشته نباشد، نمي تواند در اين رشته موفق گردد. وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر (كارشناسي ارشد و ...) رشته باستان شناسي در ايران تا مقطع دكترا تحصيل مي شود. اين رشته هم در مقطع كارشناسي ارشد و هم در مقطع دكتراي تخصصي در ايران تدريس مي شود. رشته هاي مشابه و نزديك به اين رشته با توجه به ماهيت و نوع خاص اين رشته، به نظر مي رسد كه رشته هايي نظير: مديريت جهانگردي، تاريخ و جغرافيا، موزه داري، مرمت و احياي بناهاي تاريخي و ... نزديك تر به اين رشته مي باشند. آينده شغلي و بازار كار کشور ايران با وجود جاذبه هاي فرهنگي بسيار سالانه تنها چندهزار نفر جهانگرد را جذب خود مي کند. ايران بهشت باستان شناسي است اما در بازار جهاني توريست، حضوري کمرنگ داريم. اما چرا اين سرمايه زوال ناپذير در کشور ما شکوفا نشده است؟ براي رونق بازار جهانگردي بايد به مسائل بسياري توجه نمود که بعضي از آنها خارج از کار يک باستان شناس است. اما آنچه به رشته  باستان شناسي باز مي گردد، گمنام ماندن جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي ايران مي باشد. تا جايي که نه تنها جهانگردان بلکه حتي مردم کشورمان نيز با بسياري از آثار تاريخي و فرهنگي ايران بيگانه هستند و اين به دليل آن است که معرفي و حفظ آثار باستاني بر عهده باستان شناسان نيست. يعني در حالي که ما تعداد قابل توجهي فارغ التحصيل باستان شناسي بيکار داريم، بسياري از آثار باستاني کشور ما هنوز شناسايي و ثبت نشده است و حتي آثار ثبت شده نيز، بخوبي حفظ و يا معرفي نمي شوند. در بسياري از کشورهاي دنيا مسائل مربوط به حفاري و حفاظت از ميراث فرهنگي هر شهر برعهده شهرداري است تا شهرداري با ايجاد بخش باستان شناسي و با جذب فارغ التحصيلان رشته باستان شناسي در آن، به اين مهم بپردازد. اما در کشور ما متولي باستان شناسي، سازمان ميراث فرهنگي کشور است و اين مرکز هم دامنه فعاليت هايش محدود مي باشد و در نتيجه تعداد اندکي از فارغ التحصيلان آن هم در سطح کارشناسي ارشد، جذب اين مرکز مي شوند. با وجود اين که در کشور ما زمينه هاي ملي رشته باستان شناسي وجود دارد و ما داراي فرهنگ و پيشينه پرباري هستيم و بايد حداقل در منطقه، باستان شناسي ما حرف اول را بزند اما متأسفانه در زمينه مطالعات باستان شناسي بسيار ضعيف عمل مي کنيم. به همين دليل به داوطلبان آزمون سراسري توصيه مي شود که اگر مي خواهند وارد دانشگاه شوند تا بعد از ليسانس پول يا کار راحتي به دست بياورند، رشته باستان شناسي را انتخاب نکنند. چون حداقل در سطح ليسانس موقعيت کاري اين رشته بسيار محدود مي باشد. اما اگر عاشق و شيفته تاريخ، تمدن و فرهنگ کشورشان هستند، بدانند که اين رشته آنها را راضي خواهد کرد. پيش بيني وضعيت آينده رشته در ايران به نظر مي رسد با توجه به گسترش روند جذب توريست و جهانگرد در ايران و پرداختن بيشتر به اين موضوع از جانب سازمانهاي مربوطه در طي سالهاي آينده شاهد شكوفايي اين صنعت باشيم و فارغ التحصيلان بيشتري در نقاط مختلف و كاوشهاي گوناگون مشغول به خدمت شوند ولي در مقطع فعلي همان مشكلات گفته شده از قبيل بيكاري و هم سنخ نبودن ماهيت كار با تواناييهاي فارغ التحصيلان همچنان به چشم مي خورد.   دروس پايه ی رشته ی باستان شناسي تاريخچه علم باستان شناسي بررسي تمدن هاي باستاني از نظر قرآن کريم جغرافياي تاريخي اصول و مباني انسان شناسي اسطوره شناسي تاريخ هنر از باستان تا آغاز اسلام حفظ آثار باستاني اصول و مباني باستان شناسي   دروس اختياري براي رشته باستان شناسي فرهنگ ايران و باستان فرهنگ و تمدن ساساني فرهنگ مغول تا صفويه هنر رنسانس   دروس اختصاصي براي رشته باستان شناسي استخوان شناسيباستان شناسي پيش از تاريخ ايران ايران در آغاز شهرنشينيباستان شناسي و هنر ايلام باستان شناسي ايران در هزاره اول قبل از ميلادباستان شناسي و هنر ماد و هخامنشي باستان شناسي اشکانيباستان شناسي ساساني باستان شناسي و هنر اسلامي 1 و 2 و 3فلزکاري دوره اسلامي باستان شناسي پيش از تاريخ بين النهرينهنر و معماري بين النهرين در دوران تاريخي باستان شناسي مصر باستانباستان شناسي و هنر آسياي صغير سکه شناسيشناخت مهر و تابلت تاريخ هنر نقاشي در ايرانهنر يونان و روم باستان حفاظت اشياء باستانيباستان شناسي و هنر سرزمين هاي اسلامي سير تحول خطوط و خواندن کتيبه هاي اسلاميکتاب آرايي هنر خاور دورهنر هند باستان خواندن خطوط باستانيتکنيک و هنر سفالگري طراحي و ترسيم مدارک باستانيروش کاوش موزه داريکاوش در محل طبقه بندي سفالبررسي آثار باستاني خواندن متون باستان شناسيباستان شناسي و هنر قلمرو غربي اسلامي مقدمه: رشته باستان شناسی در ایران زیر  مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید. البته از چند سال پیش دانشکده های هنر نیز اقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند. برخی رشته باستان شناسی را با رشته تاریخ یکی می دانند یا اینکه این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دو رشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو اشتباه است. رشته تاریخ با توجه با آثار موجود به بحث می پردازد امارشته باستان شناسی با توجه به حدسیات به کاوش می پردازد. باستان شناسان با توجه به یافته هایی که در کاوش ها به دست می آید می باید فرهنگ نحوه زندگی و حتی روابط اجتماعی گذشتگان را تدوین کنند. باستان شناس فردی است که در محل های باستانی کاوش می کند، یافته ها را مورد مطالعه قرار می دهد و پس از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آثار، آن ها در بازار عتیقه فروش ها به فروش می رساند.  در گذشته ای نه چندان دور، جامعه ما چنین دیدگاهی نسبت به باستان شناش داشت. در واقع مردم باستان شناس را با عتیقه فروش یا عتیقه جمع کن یکی می دانستند.  اما در حقیقت باستان شناس یک تاجر یا عتیقه جمع کن نیست. بلکه یک محقق است؛ محققی که شواهد لازم را برای تحقیقات خود از طریق بررسی، پژوهش و کاوش در نقاط مختلف جهان که روزی محل تردد، سکونت یا هر نوع فعالیت انسانی بوده است، به دست می آورد سعی دارد تا گذشته را براساس یافته های خود باز سازی کنند. در واقع روشن کردن گذشته هر جامعه از نظر فرهنگی، اجتماعی ، سیاسی یا مذهبی بدون مرجعه به نظر باستان شناس دشوار یا غیر ممکن است. زیر شاخه ها و کاربرد: ر رشته باستان شناسی دانشجویان بیش از 130 واحد درسی را در زمینه های پیش از تاریخ(دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی)، دوره تاریخی و دوره اسلامی می خوانند.هم چنین دانشجویان یک فصل نیز که معمولا یکی دو ترم آخر دانشجویان می باشد، در محل های حفاری که دانشگاه در نظر می گیرد حضور یابند و مهارت هایی در این زمینه بیاموزند. باستان شناسی در مقطع کارشناسی دارای گرایش و زیر شاخه خاصی نبوده و در طی دوره آموزشی چهار ساله کلیه درس ها در هفت ترم ارائه می شود و یک ترم حفاری در محل ارائه داده می شود. طی چندسال گذشته به طور متوسط در هر سال 95 نفر ئر رشته باستلن شناسی پذیرفته شده اند. درضمن رشته باستان شناسی در ایران تا مقطع دکتری تدریس می شود. داشتن اطلاعات مناسب در زمینه تاریخ و جغرافیای ایرا و کشور های همسایه و همچنین تسلط به زبان انگلیس برای دانشجویان این رشته دضروری به نظر میرسد. باستان شناسی با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان  و تحمل سختی ها مشکلات بسیار همراه است. معروف است که می گویند باستان شناسی 50 درصد روی زمین و 50 درصد زیر زمین است. به همین دلیل باستان شناسی نمی تواند برای افراد علاقه مند به پشت میز نشینی مناسب باشد. باستان شناس باید علاقه مند به کار در طبیعت باشد. یعنی اگر عاشقی کاوش و جست و جو و کشف مجهولات و نقاط تاریک گذشته نباشد، نمی تواند در این رشته موفق گردد. کاربرد این رشته از نام آن پیداست، این رشته در کشور ما که هنوز  بساری از آثار تاریخی آن کشف نشده می تواند جایگاه مناسبی داشته باشد. رشته باستان شناسی در ایران: تنها یک سال پی از تاسیس دانشگاه تهران، یعنی در سال 1314 ، رشته باستان شناسی در دانشکده ادبیات دائر شد و بدین ترتیب تدریس علمی باستان شناسی در ایران آغاز شد. بدین ترتیب زمینه ساماندهی پژوهش های باستان شناختی و اداره عملی آن در سطح کشور به وسیله فارغ التحصیلان ایرانی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران فراهم آمد. باستان شناسی با دستیابی به راه حل هایی که انسان گذشته برای مسائل گوناگون یافته بود به ما امکان می دهد تا به کمک ابزار نوین کارآمد ترین پاسخ ها برای مسائل مشابه امروزی بیابیم. آینده شغلی، بازار کار، درآمد:  در حال حاضر در حالی که ما تعدادزیادی فارغ التحصیل رشته باستان شناسی بیکار داریم، بسیاری از آثار باستانی کشور ما شناسایی و ثبت نشده است.  حداقل در سطح لیسانس موقعیت کاری این رشته بسیار محدود می باشد. در کشور ما متولی باستان شناسی، سازمان میراث  فرهنگی کشور است که دامنه فعالیتش محدود می باشد و تنها تعداد اندکی از فارغ التحصیلان آن هم در سطح کارشناسی ارشد جذب این مرکز می شوند. پس فارغ التحصیلان این رشته در درجه اول کادر مورد نیاز سازمان میراث فرهنگی کشور را تامین می کنند و پس از آن در وزارت ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهان گردی یا در وزارت اموزش و پرورش جهت تدریس و یا سازمان اوقاف و نقشه برداری شهری و...  مشغول به کار می شوند و در حال حاضر از نظر وضعیت درآمد در سطح متوسطی می باشند. رشته های مشابه و نزدیک به این رشته: با توجه به ماهیت و نوع خاص این رشته، به نظر میرسد رشته هایی نظیر: مدیریت جهانگردی، تاریخ و جغرافیا، موزه داری، مرمت و احیای بناهای تاریخی و.. نزدیکتر به این رشته است.  ( یاسمن پشتاره / دانشجوی باستان شناسی دانشگاه تهران)